Arangkada for May 18, 2008

       LIHAY SA KRISIS

 

       Sayong buntag, samtang nagsakay kog taxi paingon sa local ug overseas job fair sa Liloan sa amihanang Sugbo, nalabyan nako ang taas nga pila sa mga molupyo.  Matod sa taxi driver iya tong mga silingan nga namasin nga makapalit og baratong NFA rice.  Nisumbong siya nga labihang hasola sa ilang kasinatian.  Maabtan sila og hangtod sa upat ka oras.  Aron lang makapalit og usa ka kilo.

       Matod sa drayber ang suliran di mao ang kakuwang sa baligyaanan sa NFA rice.  Di gani mahinungdanon alang nila kon asa ang baligyaanan—sa mga merkado, o sa Tindahan Natin, o sa barangay halls man.  Pinasikad sa kasinatian niya ug sa iyang mga silingan, mas dakong suliran ang kakuwang sa suplay sa baratong bugas.

-o0o-

       Bisan pila pa ka milyon ka tonelada sa bugas nga komprahon sa kagamhanan gikan sa ubang kanasuran, di gyod paigo ang suplay sa NFA rice.  Tungod sa labihang kataas sa presyo sa commercial rice, nilayata pag-ayo ang demanda sa baratong bugas.  Niadto ang labing kabos rang mga molupyo ang mamalit sa NFA rice.  Maong way pila sa kamerkadohan.  Apan karon bisan ang mga makaapas unta sa presyo sa commercial rice di nang kaabot sa 54% nga pagsaka sa presyo sa bugas.

       Mahimong buhian sa kagamhanan ang pundong bugas sa mga bodega sa NFA.  Kay kon mabahaan og baratong bugas ang kamerkadohan, mahanaw sa usa lang ka pamilok ang taas nga mga pila.  Apan di ni himuon sa kagamhanan.  Kay di ni niya masustinihan.

-o0o-

       Maong napugos ang kagamhanan pag-usab sa sistema sa pagbaligya sa NFA rice.  Kay kon padayunon ang sistema nga si bisan kinsa ray makapalit sa baratong bugas, mahurot ang tanan nilang hiniposan.  Kon mahitabo ni samtang abunda pa kaayo ang suplay kay bag-o pa ang ani, unsa man kahay mahitabo inig abot na sa mga buwan nga tingnihit?

       Ang bag-ong mga paagi giumol aron ang labing kabos na lang gyod ang makapalit sa NFA rice.  Maong nituyhakaw ang ilang giluok nga kamatuoran nga labihang daghanang mga kabos sa nasud.  Ug ang paagi nga gigamit pag-ila sa labing kabos, nga gipaapilan sa mga politiko, nisangpot sa mas lapad nga kaguliyang.

-o0o-

       Gipalabi sa kagamhanan ang pagsalida.  Inay pagpasiugda sa mas makiangayon ug mas malungtarong kasulbaran.  Mas sayon man gud ang pamolitika.  Kay sa tinuoray gyong pagpaningkamot paghaw-as sa katawhan gikan sa katimawa.

       Duha sa labing maayong sulbad nga, nakatag-an mo, gilihay-lihayan sa kagamhanan:

·        Paghatag sa katawhan og dugang kuwarta pinaagi sa paglaslas sa buhis o pagpausbaw sa ilang suholan; ug

·        Pagdugang suporta sa mga mag-uuma pinaagi sa pagbubo og mas dakong puhonan sa irigasyon ug bag-ong mga teknolohiya sa panguma aron pagtino sa mas malambuong suplay sa pagkaon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com