Arangkada of Leo Lastimosa for August 1, 2009

                        LUPIG SA BEER

 

            Sa kataposan, nagkatagbo ug nagkasulti na gyod sa linawas silang Pres. Arroyo ug Pres. Barack Obama sa White House.  Kon wa pa huwasi sa iyang kahimangod sa iyang mga kaatbang nga gipabuhagay atol sa iyang SONA, mahimo nang mamikat si Arroyo nga di diay tinuod ang mga bugalbugal nga gilikay-likayan siyang Obama.

            Apan ang bisan unsang kadungganan nga naangkon ni Arroyo isip labing unang pangu sa Asean nga gidapit ni Obama nahawongan sa laing tigom ni Obama sa White House—nga gipahigayon human sa ilang tigom ni Arroyo—ang iyang pakig-inom og beer uban sa nagkaaway nga itom nga professor sa Harvard ug puti nga polis sa Massachusetts.

-o0o-

            Klaro kaayo hain sa duha ka tigom ang giisip sa White House nga mas mahinungdanon kon ipasikad lang sa gitas-on sa panahon nga gigahin ni Obama:  30 minutos lang uban ni Arroyo nga nibiyahe gikan sa pikas nga bahin sa kalibotan aron lang makigkita niya; ug 40 minutos uban sa mga protagonist nga nakapaulbo pagbalik sa emosyonal nga lalis sa bulok sa panit.

            Bisan sa tambag ni Obama nga mahinungdanon ang pagduaw ni Arroyo, ang mga sakop sa Amerikanhong media niisip sa ikaduhang tigom nga mas dakong balita.  Way nangutana unsay ilang gipanagsultian ni Arroyo.  Gipangutana hinuon si Obama sa kahimtang sa ekonomiya ug sa iyang "beer summit."

-o0o-

            Bisan sa ubang press briefings sa White House, wa na mahisguti ang tigom nilang Arroyo ug Obama.  Inay susihon ang nag-ung-ong nga sabutsabot sa kalinaw sa Mindanao ug ang umaabot nga pagduaw ni Obama sa Indonesia ug ubang nasud sa Asean, mas interesado ang mga tigbalita unsay giinom nilang Obama ug kaubanan.

            Si Press Secretary Robert Gibbs wa sab managana paghatag sa kasayuran nga ilang gipangayo:  Bud Light ang giinom ni Obama, Sam Adams Light ang kang Harvard professor Henry Louis Gates Jr., Blue Moon ang kang police Sgt. James Crowley Gates, ug nonalcoholic nga Buckler ang kang Bise Presidente Joe Biden.

-o0o-

            Di mabasol si Arroyo nga nipaburot pag-ayo sa kamahinungdanon sa iyang pagduaw sa White House pinaagi sa pagsangyaw nga ang Pilipinas mao ang gitudlo ni Obama nga iyang "coordinator" sa Asean.  Maglisod hinuon siya pagpasabot nganong wa maapil ang Pilipinas sa mga nasud nga duawon sa Asean tour ni Obama.

            Mas maglisod pagpatin-aw si Arroyo sa mga magbubuhis nganong nagtangkil siyag 23 ka senador ug kongresista—nga ang kasagaran nagbawon sab sa ilang asawa ug bana sama niya—human napakyas paghaw-as sa kinabag-an gikan sa nagkalapad nga kagutom ug katimawa tungod sa krisis sa ekonomiya.  Labi na nga usa sa mga sakop sa iyang delegasyon, nga taguon lang nato sa ngan nga Senador Lito Lapid, nikumpisal nga ang iyang bugtong tuyo pagkuyog mao ang pagpahulagway ubang Obama.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 31, 2009

              HANGAD NI OBAMA

 

       Kon ang mga dumadapig ni Pres. Arroyo ang imong paminawon, siyay labing palaran nga pangu sa nasud.  Kay siyay labing una nga pangu sa habagatan silangang Asya ang pakigtagboan ni US President Barack Obama sa White House.  Pagmatuod kini, matod nila, sa kamahinungdanon sa relasyon tali sa Pilipinas sa Estados Unidos.

       Apan ang iyang mga kaatbang nagtuo nga sabonan ni Obama si Arroyo atol sa ilang tigom karong adlawa.  Matod nila di tinuod nga "gidapit" kon dili "gipatawag" ni Obama si Arroyo.  Aron patubagon sa mga pasangil sa laktod nga mga pagpamatay, apil nang giingong pagdagit ug pagpanamastamas sa militar sa usa ka American citizen.

-o0o-

       Lisod tuohan nga human niya isnaba ang nangaging mga pagsuway ni Arroyo pagpakigtagbo niya, mokalit lang og likoy si Obama ug mahinangpon nang makigsulti sa linawas sa lider nga way bisan gamayng ikatabang sa pagkabara sa health care ug ubang mga kontrobersiya karon sa iyang pamunoan.

       Mas tulugkaron ang kasikit sa tigom nilang Obama ug Arroyo sa Washington human sa kalit nga pagbutho ni Leon Panetta, ang bag-ong hepe sa Central Intelligence Agency (CIA), sa Malakanyang.  Tsamba ba lang nga nagsunod ang duha ka dinaliang tigom?  Tsamba ba lang sab nga nahunong ang sunudsunod nga mga pagpamomba sa Mindanao human sa "courtesy call" ni Panetta?

-o0o-

       Mas sayon tuohan nga gamiton ni Obama ang ilang panagtagbo ni Arroyo aron pagmatuod sa nahauna niyang mga pamahayag batok sa malupigong mga pamunoan, nga nagpabilin sa gahom sukwahi sa kabubut-on sa katawhan.  Mahimong dasonan ang nahauna niyang pasidaan nga ang mga lider samang Arroyo nahimutang sa sayop nga bahin sa kasaysayan.

       Apan ang mga turutot ni Arroyo di kapugngan nga magpasigarbo human sa tigom, nga tak-opan gikan sa mga sakop sa media, nga ang panagtagbo usa ka makasaysayanon nga bag-ong yugto sa panaghigalaay sa duha ka nasud nga nilungtad na sa daghan uyamot nga katuigan.  Saligi hinuon ang katakos sa pamunoang Obama paggamit sa media, daan ug bag-o, pagpalusot sa tinuoray niyang mga gipanulti atol sa tigom.

-o0o-

       Apan si Arroyo di mahitabong magpatara.  Ug si Obama di hingpit nga makaduot niya.  Sa gusto niya o sa dili, si Arroyo pa ang pangu sa Pilipinas sa mosunod nga usa ka tuig.  Mahimong, sama sa nangagi nga susamang mga tigom, pulos hanap nga mga pasumbingay lang gihapon ang atong madunggan, nga mahimong sabton ug lubagon pagpahaom sa tanang hingtungdan.

       Ang labing dakong eskandalo mao ang pagtan-aw sa panagtagbo nilang Obama ug Arroyo nga maoy motino sa kaugmaon sa nasud.  Ingon ini na ba gyod ta ka-desperado nga mohangad na lang sa mga langyaw aron pagkab-ot sa kausaban nga dugay na natong gipangandoy?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com  

Arangkada of Leo Lastimosa for July 30, 2009

          KALIBOTAN NI GLORIA

 

       Gisublisubli sa mga turutot ni Pres. Aquino pagpadayag ang pagsalig nga ang kasaysayan, sukwahi sa iyang mga kaatbang nga nitunglo na niya ngadto sa labing bangis nga silot sa pagpakagot sa iyang bag-ang sa way kinutobang sulad sa kasal-anan, moabsuwelto niya gikan sa mga pasangil sa nangalisbong kahiwian ug pagpanikas.

       Bakakan ba sab nila ang kasaysayan?  Suburnohan ba sab nila ang mga magsusuwat sa kasaysayan?  Ilaron ba sab nila ang umaabot nga kaliwatan aron kalimtan ang makiangayon nga mga pagduda sa iyang kalambigitan sa mga eskandalo nga nanguhong sa iyang pamunoan ug mao na lay tuohan ang way tihiktihik nila nga pagpangulipas?

-o0o-

       Sakto ang paniid sa usa ka obispo sa Simbahang Katoliko:  Kon tuohan ang mga gipanulti ni Arroyo sa iyang SONA, morang naa na sa langit ang Pilipinas; apan kon sud-ungon ang kahimtang sa kinabag-an sa katawhang Pilipinhon, nag-ilaid siya sa lapad nga katimawa ug inhustisya.

       Mahimong ang Pilipinas nga gihulagway ni Arroyo sa iyang SONA mao ang kalibotan nga nahimutangan niya ug sa iyang pamilya ug mga alyado—diin nahubog sila sa gahom, nagpabusdik sila sa tanang kapritso ug nagpatuyang na lang pagpangyatak sa katungod sa mga nangahas pagbabag sa yawan-on nilang mga tinguha.  Nganong magtagad man tuod siya pagtuki unsay kahimtang sa kalibotan sa ilang mga biktima?

-o0o-

       Katungod ni Arroyo ang pagpanalipod sa iyang kaugalingon.  Iyang katungod ang pagbawos sa iyang mga kaatbang.  Katungod ni Arroyo ang paghabwa sa iyang kahiubos ug pagpabuhagay sa tanang gitipigan nga kahimangod.  Makahimo siya paggamit sa labing lantip nga mga pung pagpadayag sa nag-alintabo niyang kasilag sa mga gipasanginlan nga nakapasakit ug nakapakuwaw niya.

       Apan di ang SONA maoy kapahungawan sa nagpuot niyang pagbati.  Di ang SONA maoy higayon nga ipasundayag ang iyang kapakyas pagpitol sa naghingapin niyang kamapagarbuhon ug kamaginukdanon.  Mas haom nga pahamtangan sa iyang kapalaaway ang magsige og yanguyango nga mga turutot ug mga sakop sa media nga hagbay rang naa sa payroll sa Malakanyang.

-o0o-

       Sakit nang daan alang sa katawhan nga ang kagamhanan nga mao untay ilang gitahasan pagpanalipod ug pagpalambo sa ilang mga interes mao na hinuoy nangunay pagtampok sa ilang bukubuko ug nisamot pagduot nila sa kaalaotan.  Mas sakit pa gyod kon ang kahigwaos sa katawhan nga kahatagan og katin-awan ang labihan nilang pag-antos bugtian lang og ulug-ulog nga silay labing palaran sa tanang linalang sa walog nga luhaan tungod sa kakugi ug katakos sa ilang mga pangu.

       Nakahibawo nang katawhan nga gisud sila sa bolsa.  Kanus-a sila makaamgo nga mahimo silang mosukol sa mga nagpahimus sa kahuyang sa ilang pagkabuakbuak?  Kanus-a sila magkahiusa sa paglingkawas ug pagbugtaw sa mas sanag nga ugma pinaagi sa pagtukod og mas makiangayong kagamhanan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 28, 2009

              ALAS NI GLORIA?

 

       Nakatimaho og di mao ang mga kaatbang ni Pres. Arroyo sa pagsugot ni Pres. Barack Obama sa Estados Unidos nga magkatagbo sila sa Washington karong semanaha.  Mas bug-at sa pangagpas sa pipila nga sabonan ni Obama si Arroyo tungod sa giingong mga maniobra  paglugway sa iyang termino lapas sa 2010 ang kabalaka nga magkatakdo ang kahangol ni Arroyo sa gahom ug ang kaibog sa US sa Mindanao.

       Sa iyang mga pakigpung, si Obama nipasidaan nga inihap na lang ang mga adlaw sa kurakot nga mga pangu, nga nagpaugat pagpabilin sa gahom sukwahi sa kabubut-on sa katawhan.  Apan kasuklan bang laraw sa US sa Mindanao nga naumol sa wa pa siyang kalingkod sa White House?    

-o0o-

       Ang kanhi luyuluyong embahador sa Pilipinas alang sa United Nations, Rey Arcilla, nibisto nga ang determinasyon sa US pagbanhaw sa Bangsamoro Juridical Entity (BJE), nga makahimong mas sayon sa pagpabilin sa Amerikanhong mga sundawo sa Mindanao bisan di mahibalik ang mga baseng militar sa nasud, maong sa Mindanao na nagyampungad si US Ambassador Kristie Kenney, mahimong maoy alas ni Arroyo.

       Gideklarar sa Korte Supreme nga unconstitutional ang BJE.  Katugotan lang ni, matod ni Arcilla, kon usbon ang batakang balaod.  Nga mao say gikinahanglan aron kalugwayan ang termino ni Arroyo o mausab ang sistema sa kagamhanan ngadto sa parliamentary nga makahimo niyang primero ministro.

-o0o-

       Gitambagan ni Arcilla si Obama sa di pagpadayon sa BJE nga naumol sa iyang gipulihang pamunoan ni George Bush.  Hapit tanang lokal nga mga opisyal sa Mindanao nipasidaan nga kon ipamugos ang BJE, moalsa ang mga Kristiyanos ug mahimong magtukod og MCLF (Mindanao Christian Liberation Front).

       Matod ni Arcilla ang pag-usab sa konstitusyon alang sa BJE, samtang mo-garantiya nga magpadayon ang malipayong mga adlaw nilang Arroyo ug kaubanan, di motino sa kalinaw sa Mindanao.  Mahimong mosangpot hinuon sa mas lapad ug mas duguong kagubot.  Nga maoy makapabaraw sa bisan unsang laraw sa US sa Mindanao.

-o0o-

       Gilikay-likayan ni Obama si Arroyo atol sa kampanya, ug bisan dihang nidaog na siya pagka presidente sa US, tungod sa pasidaan sa sinaligan niyang mga magtatambag.  BJE ba tinuod ang hinungdan nganong iya karon nga gipasidunggan si Arroyo isip labing una nga pangu sa mga nasud sa ASEAN nga iyang gidapit sa White House?

       Apan ang kusganon nga mga pagsaway batok ni Arroyo nga gibangil daan sa Washington Times ug ubang konserbatibong mga pundok, pila ka adlaw sa di pang ilang panagtagbo, mahimong makaaghat ni Obama pagpatigbabaw sa iyang personal nga mga prinsipyo batok sa pangurakot ug kahakog sa gahom ug pagpig-ot sa demokratikanhon nga mga katungod sa katawhan—bahala na og ipasalig ni Arroyo ang langit ug yuta sa Mindanao.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 26, 2009

                BAG-ONG CORY

 

            Nagpadayon pa ang protesta nga gipangulohan ni Cory Aquino sa Fuente Osmena pagboykot sa tanang mga patigayon nga nahilambigit sa diktadura ni Ferdinand Marcos 23 ka tuig ug lima ka buwan nang nilabay dihang akong nadunggan sa gamay nakong radyo ang press conference nilang Fidel Ramos ug Juan Ponce Enrile nga nagpahibawo sa ilang pagbatok sa Malakanyang.

            Bisan awop kaayong signal sa Radyo Veritas, among gisibya ang naabtan nakong naghinapos nang bahin sa presscon gikan sa Kampo Crame.  Apan wa ning kapugong sa mga dumadapig ni Cory pagsuway pagbalitok sa among sakyanan sa Fuente.  Kay hapit tanang takna sa among sibyaanan sa kampanya sa pinilayng presidensiyal sa 1986 napalit sa KBL ni Marcos.

-o0o-

            Dihang nakalingkod na si Cory sa Malakanyang, lapad kaayo ang suporta nga iyang nadawat gikan sa mga Sugbuanon (nga maoy labing unang nimartsa batok sa diktadura, unom ka tuig sa wa pang Edsa Uno) nga ang komentarista sa among sibyaanan nga nanaway niya ila dayong gitunglo ug gipanghimaraot.

            Tungod sa pag-insistir sa mga dumadapig ni Cory nga lunsay siya, way bisan gamayng lama sa kahiwian ug busa angayang hatagan sa tanang tabang ug kahigayonan, si anhing Vic Abangan nisunod sa tuno sa mananabtan sa iyang pagsaway niya.  Nagduda kong wa tong katabang pagdugang sa mga tigpaminaw sa among sibyaanan.

-o0o-

            Apan ang mga pagsaway batok ni Cory inanayng natinuod.  Human nakaangkon sa kalibotanong pasidungog sa pagbanhaw sa demokratikanhong mga institusyon sa Pilipinas, ang gilusad niyang mga programa napakyas paghaw-as sa kinabag-an sa katawhan gikan sa katimawa.

            Ang iyang CARP way igong support services maong wa hingpit makapalingkawas sa mga mag-uuma gikan sa mga tigpatanto og puhonan sa pagtikad sa ilang umahan.  Ang iyang PCGG wa makapabilanggo og bisan usa na lang sa mga itoy ni Marcos, napamatud-an man ganing mga pagduda nga ang mga ahente sa PCGG mas kawatan pa kay sa mga kawatan nga ilang gigukod.  Nibiya siya sa Malakanyang nga nagbilin og krisis sa elektrisidad.

-o0o-

            Ang nahitabo ni Cory maoy nakapakumbinser nako nga way usa ka tawo, bisan presidente pa, nga makausab ning nasura.  Si Cory way nahimo pagbatok sa mga puwersa nga naglibot niya—tungod sa adunahang hut-ong nga iyang gigikanan ug sa kakuwag kasinatian pagsukol sa mga bitin sa bisan unsang pamunoan—maong nagpabilin, ug nilambo pa gani, ang sistema sa pagpahimus sa pipila ug sa pag-antos sa kinabag-an.

            Kon makatsamba ta pag-usab ug makapili og bag-o nga lider nga sama kaligdong ug kalunsay ni Cory—apan mas isog, mas takos ug mas nasinati sa panginahanglan sa nasud ug sa katawhan—nahadlok ko nga lubaon dayon siya human sa usa ka adlaw sa Malakanyang.  Kana kon makalikay siya sa hilo sa kusina.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 22, 2009

              HUWAT SA LASLAS

 

       Nakumbinser gyod si Pres. Arroyo sa iyang mga turutot:  Kon iyang pirmahan ang executive order sa MRP (maximum retail price) sa Cheaper Medicines Act nga way bisan gamayng kausaban, maangkon ni Senador Mar Roxas ang tanang kredito sa paglaslas sa presyo sa tambal sa Pilipinas; ug ang MRP mahimo nang magkahulogan nga "Mar Roxas for President."

       Maong gawas nga giusab ang orihinal nga listahan sa 21 ka tambal (sa akong pagsuwat ini, unom na lang ang mahibilin kay 15 na ka tambal ng giboluntaryo sa mga kompaniya sa tambal nga laslasan og 50%), giilisan pa gyong MRP ngadto sa MDRP (maximum drug retail price).

-o0o-

       Apan di tinuod nga si Roxas ray makapangangkon og kadaogan sa pagbarato sa tambal.  Sama kamahinungdanon ang papel sa ubang mga sakop sa House ug sa Senado nga nipasar sa balaodnon, ug bisan ni Arroyo nga maoy nipirma sa balaod.

       Ang postura ni Arroyo human napirmahan ang balaod maoy nakadaot niya.  Inay paspasan sa pagpatuman, naabtan og kapin sa tuig pag-umol sa mga lagda ug sekreto unang nakigtagbo sa higanteng mga kompaniya sa tambal.  Sa wa pa mangisog pagpirma sa kamandoan pagpahimutang sa piniling mga tambal ubos sa price control.  Maong di  mabasol si Arroyo nga bug-at kaayo og kamot nga mopirma sa kamandoan samtang magbarug ang nagngisi nga si Roxas sa iyang luyo.

-o0o-

       Mahimong bakwion sa mga kompaniya ang ilang boluntaryo nga paglaslas sa presyo sa tambal.  Mahimo ganing human gyod sa SONA ni Arroyo modeklarar nga nag-promo lang sila ug karong human nang SONA balik na sa naandang pagtumpi sa tanang matilok nga ginansiya.

       Ambot nganong nisugot si Arroyo nga di na lang iapil sa MDRP (nga mas permanente) ang mga tambal nga giboluntaryong laslasan ang presyo (nga labihan kakasamtangan).  Puslan man nga nag-price control na, human sa way kinutoban nga paglangay-langay ug paghiku-hiko, ug human sa pag-antos sa kabos nga mga pasyente sud na sa daghang katuigan, nganong ang-angon pa man gyod?

-o0o-

       Makahahadlok ang pasidaan sa mga kompaniya sa tambal nga ang pinugsanay nga paglaslas sa presyo mahimong mosangpot sa pagkataktak sa ilang mga mamumuo ug pagkahagba sa ilang operasyon.  Matod nila ang labing makaluluoy mao ang gagmayng mga kompaniya sa tambal, labi na kadtong mao pay pagsugod sa patigayon.

       Sa di pa ta mohilak alang nila, angayng paninglan ang mga kompaniya sa tambal sa mas dako nilang tulobagon:  Ang boluntaryong paglaslas og katunga sa presyo sa mga tambal nagmatuod sa dako nilang tubo sa nangaging kapid-an ka katuigan.  Nakatilaw bang mga mamumuo sa makiangayong bahin sa higanteng ginansiya?  Ug sukwahi sa pangangkon sa mga dagko, ang gagmay ug bag-ong mga kompaniya maoy makabentaha sa price control, kay maoy mohatag nilag kahigayonan nga maka-ambas sa mga nag-una nila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 20, 2009

                BITUON NI CERGE

 

            USJ-R Basak Campus, Cebu City—Gidapit ko sa CAMS (Cebu Alliance of Mass Communication Students) hulip ni Press Secretary Cerge Remonde alang sa tinuig nga tigom sa mga tinun-an sa MassCom sa walo ka mga kolehiyo ug unibersidad sa Sugbo.  Matod sa mga tigpasiugda di kalighot si Remonde sa iyang daghang mga gimbuhaton sa kaulohan.

            Maong labihan nakong ikoga pagkahibawo nga kami na hinuong duha ni Remonde ang mga dinapit sa CAMS.  Kay ang mga tigpasiugda nakapalaban diay sa bugtong linalang nga makalubag sa kabubut-on ni Remonde, ang iyang asawang si Marit, nga maoy nipasabot nga di mahimong iyang balibaran ang umaabot nga mga haligi sa media sa Sugbo ug sa nasud.

-o0o-

            Inay mobasa sa sinuwat niyang pakigpung, si Remonde nipili pagbatbat sa iyang kaugalingong kasinatian:  Gikan sa pagka reporter ngadto sa pagka sakop sa gabinete.  Matod ni Remonde bisan unsa pay tan-aw sa mga tinun-an sa iyang katungdanan—isip tigpamaba sa di popular nga pamunoang Arroyo—maisip nga nakab-ot nang kinapungkayan sa iyang propesyon (nitataw hinuon nga mobalik siya sa media human sa 2010 ug si Bien Fernandez, magtatambag sa CAMS, nipasumbingay nga mahimong ang gabinete di pa maoy labing taas nga katungdanan nga iyang makab-ot).

            Sa wa pa mahimuntog sa iyang katungdanan karon, si Remonde niagi pagka cub reporter, editor, komentarista, station manager, presidente sa lokal nga KBP ug labing unang taga probinsiya nga nahimong nasudnong presidente sa KBP sa wa pa malabwi nga unom ka sunudsunod nga termino.

-o0o-

            Usa sa mga pangutana sa mga tinun-an human sa pakigpung ni Remonde:  Kon dunay panagsungi, unsa may iyang palabihon—ang iyang mga prinsipyo isip sakop sa media o ang iyang mga gimbuhaton isip press secretary.  Nipasalig si Remonde nga ipatigbabaw niya ang pagsulti sa kamatuoran kay sa paglaban sa pamunoan.

Sa way paghisgot sa iyang pagka apiki sa eskandalo sa breast implant ni Arroyo (nga iyang gipanghimakak sa wa pa angkona sa presidente mismo), gitataw ni Remonde nga samtang mga magbabalaod sa administrasyon niuyon sa right of reply bill, kusganon niya kining gisupak.

-o0o-

            Bisan sa kahabog na sa iyang nahimutangan, segun pa gani ni Kongresista Raul del Mar siya ang Sugbuanon (di si Mayor Tomas Osmena ni si Gobernador Gwendolyn Garcia) nga labing gitahud ug gisaligan ni Arroyo, si Remonde di kapasanginlan nga nakalimot sa iyang gigikanan.  Ang iyang kaubanan sa media ug ang ubang karaan niyang mga higala mosulti nimo nga wa mausab ang iyang tinagdan.

            Mag-media man o magpolitiko human sa Malakanyang, ang mga tiil ni Remonde nagtugkad sa yuta.  Mopasidungog ka man o motamay sa iyang pagpamaba ni Arroyo, way makalalis sa kalayo na sa naabtan sa Argawanon, kansang ambisyon ug determinasyon mahimong nahaling sa kawad-on ug sayong pagkailo sa amahan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 19, 2009

              KATAHOM SA CAN-ASUJAN

 

       Can-asujan, Carcar, Cebu—Gikan sa akong gitungtongan nga bungtod, morang mga hulmigas tan-awon ang gatosan ka boluntaryo nga makugihong nanghipos sa mga gapnod ug ubang basura gikan sa Can-asujan Dam, sa tinubdan nga mga sapa ug sa naglibot nga kalasangan.  Ang divers sa Navy nitidlom aron pag-ugkat sa basura nga niunlod na sa lawom nga dam.  Mga sakop sa kapolisan nga gipangulohan ni PRO 7 Director Lani-o Nerez maoy niatraka sa mas baga nga mga kawayan ug mga gapnod nga hapit na mobuni sa sapa sa silingang barangay sa Caligngan.

       Kabahin sila sa Kapamilya "Limpiyo Sapa" pagtimaan sa ika-13 nga anibersaryo sa DYLS 97.1 Lupig Sila.

-o0o-

       Among kauban sa ABS-CBN nga si Junrey Nadela, kansang pamilya lumad nga taga Carcar, maoy nikumbinser namo pagtabang paglimpiyo sa Can-asujan Dam.  Nakumbinser siya sa panginahanglan pagpahibawo sa katawhan sa hulga sa Can-asujan human sa tibuok adlaw nilang pamasol og tilapia sa dam uban sa iyang ig-agawng si Rudy Nadela, nga nipahuway na sa iyang trabaho sa Manila aron motingob na pagpanguma dinhi.

       Wa ko nila sultihi unsay nahitabo sa ilang pamasol.  Apan mangahas ko pagpangagpas nga di daghan ang ilang kubit.  Kay segun pang Diosdado Rosales, tagduma sa dam, busog nang mga tilapia sa abundang lumot nga di na sila molingi bisan unsa pay ipaon sa taga.

-o0o-

       Si Rosales nga maoy direktor sa National Irrigation Administration (NIA) sa Sugbo nihulagway sa Can-asujan Dam nga madanihon alang sa lokal ug langyawng mga turista.  P5 ray pulta sa pipila ka cottages nga ilang gitukod.  Gihangop ni Rosales ang laraw ni Mayor Patrick Barcenas sa Carcar pagtukod og swimming pool ug pag-ayo sa dan paingon sa dam aron mas daghang madani dinhi.  Ang NIA magtukod sab og walking trails alang sa ganahang mokatkat ug molugsong sa mga bungtod ug lugot.

       Ambot unsay imong gustong piknik.  Apan ang kabugnaw ug kalab-as sa huyuhoy ug ang tin-aw ug timgas nga kanaas sa awas sa dam, samtang nagkaon kog putong balanghoy nga nabulit sa muscovado, nakahingpit na sa akong adlaw.

-o0o-

       Ang labing dakong kapuslanan sa dam mao ang iyang dakong tampo pagpalambo sa kapin sa 700 ka ektaryang kahumayan ug mga utanon sa 12 ka barangay sa ubos nga nakapahimus sa patubig.  Kay napugngan na man ang pinatuyangan nga pag-awas sa tubig, nidagko ug nilawom ang duha ka tinubdang sapa—ang Can-asujan ug Pondol—nga nakatabang sab sa panginabuhi sa mga molupyo sa ibabaw nga naagian sa mga sapa.

       Gidasig ni Mayor Barcenas si Bob Malazarte, ang tagduma sa among Kapamilya Backyard Gardening Project, pagda sa mga eksperto sa organic farming dinhi aron madugangan pang kinaadman sa mga mag-uuma sa pagpalambo sa ilang kita ug kinaiyahan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 18, 2009

                        LIKOY SA TAMBAL

 

            Ang gisugyot nga executive order sa maximum retail price (MRP), ang bag-ong ngan sa price control sa pipila ka mga tambal, niabot sa lamesa ni Pres. Arroyo niadtong Hunyo 16.  Bisan sa kamahinungdanon sa dokumento, nga gipasalig nga molaslas baleg 50% sa mga tambal nga labing gikinahanglan sa labing kabos nga mga pasyente, gipasagdan ning Arroyo nga siyam-siyaman sa iyang buhatan.

            Mas abtik ang Pfizer Philippines.  Nga nakahikay og tigom uban ni Executive Secretary Eduardo Ermita niadtong Hulyo 2 aron pagpadayag sa ilang kusganong pagsupak sa MRP.  Pagmatuod unsa kadako ang iyang braso, nakahikay ang Pfizer og ikaduhang tigom sa Malakanyang, ning higayona uban nang Arroyo, niadtong Hulyo 8.

-o0o-

            Hangtod niadtong Hulyo 8, way ek si Arroyo sa MRP.  Sa ato pa, sud sa tulo ka semana, wa magtagad si Arroyo pagpatuman sa probisyon sa balaod, nga (kon nakalimot na siya) iyang gipirmahan kapin na sa tuig ang nilabay, nga makaluwas unta sa kaliboan ka kabos nga mga masakiton gikan sa kamatayon tungod sa ilang kapakyas pag-abot sa gipaburot pag-ayong presyo sa mga tambal.

            Salamat sa pagbisto ni Senador Mar Roxas sa nangalisbo niyang pakigtagbo sa Pfizer ug ubang higanteng mga kompaniya sa tambal, nagkarakara na ron ang Malakanyang pagpasabot sa pagyaka lang ni Arroyo sa balaod nga iyang gipasidunggan nga makapalingkawas sa tanang katawhan, di lang sa mga suki sa Pfizer, gikan sa tunglo sa mahal nga tambal.

-o0o-

            Karon ingnan lang ta ni Arroyo nga wa niya pirmahi ang MRP kay 21 ra ka tambal ang nalista?  Nga ganahan siya nga mas daghan pang tambal ang mapaubos sa price control?  Nakalimot ba siya kinsay nag-andam sa listahan?  Si Health Secretary Duque III, nga iyang tinudlo, isip tagduma sa DOH nga (kon nakalimot siya) direktang ubos sa iyang buhatan.  Sa ato pa, si Arroyo ra say niunay og tamay sa iyang kaugalingong listahan.

            Nidangop si Arroyo ning desperadong pagtuwad ug pagbalitok aron pagtino nga di makapangangkon og kadaogan si Roxas nga nangambisyon pagbanos sa iyang lingkoranan.  Nga wa gani maayong pamatasan paghuwat niya nga maoy mopahibawo sa MRP atol sa iyang SONA karong Hulyo 27.

-o0o-

            Ang MRP mismo gidudahan sa mga nangamahan sa Cheaper Medicines Act.  Si Kongresista Risa Hontiveros sa Akbayan nipasabot atol sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya nga wa sila kahibawo giunsa pagtakda ni Duque ang presyo sa MRP ug kon nganong 21 ra ka tambal ang nalista.  Apan alang nila ang pagpirma sa executive order sa MRP mas maayo na lang kay sa wa.  Kay mahimo ra mang usbon unya kon makaplagang kuwang.

            Lahi si Arroyo.  Inay ipasabot ang pagdumili pagpahamtang sa price control nagpasalipod na hinuon sa kakuwang sa kumpetinsiya tali sa mga kompaniya sa tambal—nga nagpadayon hangtod karon tungod sa iyang pagpabaya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 14, 2009

              MAGPATARA NA SAB?

 

       Si kanhi presidente Joseph Estrada nipasidaan nga kon di mahiusa ang oposisyon modagan siya pagbalik pagka presidente sunod tuig.  Nireklamo si Senate Minority Leader Aquilino Pimentel Jr. nga way paglaom nga mahiusa ang oposisyon kay taphaw ang mga pagsuway paghiusa sa nagkasungi nga mga lider.  May sukaranan ang pagduda nga mas ganahan si Erap nga modagan kay sa paghiusa sa oposisyon.

       Bisan kon wa pa manglawgaw si Erap, saligi si Pres. Arroyo nga maoy mobabag sa paghiusa sa oposisyon.  Ang pagkabuak-buak sa oposisyon niadtong 2004 maoy nakalugway sa iyang pagtungkawo sa Malakanyang.  Ang magkahiusang oposisyon maoy makababag sa iyang laraw pagpabilin sa gahom lapas sa 2010.

-o0o-

       Kon oposisyon ang mosunod nga presidente, di sang katug nga maghayang si Arroyo.  Ang pagkabilanggo ug pagka konbikto ni Erap sa kasong pangurakot lab-as pa kaayo aron itugyan ni Arroyo sa kamapasayluon sa iyang mga kaatbang ang iyang politikanhong kaugmaon.

       Gidudahan nga dako ang papel sa Malakanyang sa pagsibog sa kandidatura pagka presidente ni Senador Panfilo Lacson.  Gituohan nga ang Malakanyang say labing determinado nga di magkasabot ang nagkabangga nga mga senador—Manny Villar, Mar Roxas, Loren Legarda ug Chiz Escudero.  Di gani kahibudngan nga usa nila maoy itugpo sa Malakanyang kon makagarantiya nga di hasulon si Arroyo sa iyang hingpit nang pagpahuway sa politika.

-o0o-

       Ang kadako sa papel nilang Erap ug Arroyo paghiusa ug pagbungkag sa oposisyon maoy labing dakong eskandalo sa nangangkon nga mga kaatbang sa pamunoan.  Di paigo ang kawsa batok sa giisip nga labing dakong pangawat ug panikas sa kasaysayan pagbugkos nila pagtino nga kahatagan nag kinutoban ang pagpanamastamas sa nasudnong kadungganan.

       Daghang salamat sa hakog nilang mga ambisyon, sa ilang kaugalingong mga kahiwian ug sa kakuwang og tinguha pagpatigbabaw sa kaayuhan sa kinabag-an, ang mga naghigwaos pagbanos ni Arroyo di makaangkon sa pagpaluyo sa katawhan.  Kansang pagduda nga wa silay kalainan sa mapahimuslanon nga gusto nilang pulihan may lig-ong sukaranan.

-o0o-

       Ang kalang-og nang Erap ug ang nag-unay nga oposisyon ug ang kakuwang og tarung nga kapilian sa katawhan maoy labing dakong tentasyon alang ni Arroyo sa pagsusi sa kahigayonan nga magpabilin siya sa gahom.       Bisan di magsilbi ang sunudsunod nga mga pagpamomba—nga gibasol sa mga heneral sa gabinete nga utok pulbora—tungod sa kusganong mga pasidaan gikan sa Estados Unidos, may lain pang alas nga gihuptan si Arroyo.

       Ang pag-usab sa batakang balaod ug ang paghimo sa iyang kaugalingon nga primero ministro kansang termino wa nay kinutoban mahimo ni Arroyo sa tumang kasayon.  Tungod sa iyang maukitong pagtuon sa kasaysayan ug iyang kaugalingong abundang kasinatian unsaon ta pagbuak-buak ug paggawong.  Apan molampos lang siya kon, sa makausa pa, ato na sang tugotan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 13, 2009

                        CORY UG DOY

 

            Nagdasok ang mga Sugbuanon nga nangaliya alang ni kanhi presidente Corazon Aquino atol sa misa nga gipahigayon sa Our Lady of Fatima Parish sa Basak, Dakbayan sa Mandaue gahapon sa buntag.  Ang misa gisibya sa ABS-CBN dungan sa samang mga misa nga gipahigayon sa ubang bahin sa nasud.  Ang misa giduma nilang Padre Carmelo Diola sa Dilaab Movement ug Padre Joy Danao, kura paruko sa Fatima.

            Silang Mandaue City Mayor Jonas Cortes ug Kongresista Nerissa Soon-Ruiz sa ika-unom nga distrito sa Sugbo maoy nangu sa lokal nga mga opisyal nga nitambong sa misa.  Apil si Cebu City Administrator Bimbo Fernandez.  Si ABS-CBN Area Manager Tata Cinco-Sy maoy nangu sa paghalad sa misa.

-o0o-

            Sa iyang wali, gituki ni Padre Diola ang duha ka talagsaong mithi nga gipasundayag ni Cory nga angayng panig-ingnan sa ubang mga nagkupot sa dagkong gahom:  Una, ang iyang kaisog pagbarug batok sa diktadurang Marcos niadtong 1986; ug ikaduha, ang iyang malinawon nga pagbiya sa gahom dihang napupos nang iyang termino sa 1992.

            Matod ni Padre Diola ang pagbaha sa katawhan nga nangaliya alang sa bayani sa Edsa nga nagmasakiton, nangaliya sab alang sa ubang mga masakiton ug bisan sa ilang kaugalingon.  Nipasabot siya nga ang katilingbanong balatian namugna tungod sa higanteng haw-ang sa pagpuyo sa espirituwal natong mga kinabuhi.

-o0o-

            Tungod sa kadaghan sa mga bayani sa Edsa sa 1986, wa kaayo mabantang ang kadako sa papel ni Cory sa paghiusa sa kinabag-an sa katawhan sa pagbarug, pagsukol ug pagsalikway sa diktadura.  Tinuod nga ang nagsugnib sa rebolusyon mao silang (karon Senate President) Juan Ponce Enrile ug (kanhi presidente) Fidel Ramos.  Apan ang dagway ug ngan ni Cory maoy simbolo ug gisangpit sa katawhan nga nakahukom na sa hingpit nga paglingkawas.

            Ang dakong trahedya sa atong panahon mao nga wa nay Cory nga makapahiusa sa kinabag-an sa katawhan pagpakigbisog alang sa makiangayong kausaban.  Way bisan usa sa mga pangu sa nasud karon nga moambas ni Cory sa 1986.

-o0o-

            Usa sa nakapalampos ni Cory paghagit sa diktadurang Marcos mao ang higanteng sakripisyo ni anhing bise presidente Doy Laurel.  Si Laurel mao nay nangu sa oposisyon dihang si Cory yano pa lang nga kapikas sa kinabuhi ni anhing senador Ninoy Aquino.  Ang pagpadaplin nilang Laurel ug ubang lubasan nga mga politiko nakahatag sa oposisyon sa ilang labing lig-on nga kahigayonan pagpalagpot ni Marcos pinaagi sa balota ug sa rebolusyon human gitikas ang piniliay.

            Mahimong wa pa motumaw ang bag-ong Cory.  Apan kinsa may bag-ong Laurel, Jovito Salonga, Ramon Mitra, Lorenzo Tanada ug Jose Diokno?  Nga way pupanaganang nisalikway sa ilang damgo pagpangu sa nasud alang sa usa ka ginang kansang katakos wa pa masuwayi apan gilaomang maoy makabugkos sa nasud?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 12, 2009

                KRIMEN SA TAMBAL

 

            Haskang bagaa og apapangig sa higanteng mga kompaniya sa tambal.  Kusganon nilang gisupak ang kamandoan pagpahamtang og price control sa mga tambal nga labing gikinahanglan sa labing kabos nga mga pasyente pinaagi sa pagpasidaan nga makadaot ni sa gawasnong merkado ug makahatag og ngil-ad nga mensahe ngadto sa lokal ug langyaw nga mga magpapatigayon.

            Apan sama rang giangkon sa mga kompaniya nga gipaburot ang ilang ginansiya dihang nisaad ngadtong Pres. Arroyo nga laslasan og katunga ang presyo sa pipila nila ka tambal.  Ang ila diayng pagtan-aw sa gawasnong merkado mao nga hingpit silang gawasnon pagpataas sa presyo bahalag ang mga konsumidor di nang kapatambal sa ilang mga masakiton ug nagbuntaog nang ilang ginansiya.

-o0o-

            Ang pagkonsabo sa higanteng mga kompaniya sa tambal di lang dakong kalapasan sa mga balaod sa gawasnong patigayon kon dili tampok pa gyod sa bukubuko sa kinabag-an sa mga pasyente nga maluwas pa unta gikan sa balatian ug kamatayon kon di pa tungod sa ilang kahangol sa ginansiya.  Bisan sa gawasnong merkado, tahas sa kagamhanan ang pagbaraw sa nangalisbo nilang kalapasan.

            Wa molayat ang kagamhanan pagpahamtang dayon og price control.  Apan way pupanaganang giisnab sa mga kompaniya ang nahaunang mga awhag pagpaubos sa ilang presyo dinhi—bisan iambas lang sa ilang presyo sa ubang kanasuran.  Bisan sa gawasnong merkado, ang kagamhanan may gahom pagpahamtang og price control.

-o0o-

            Ang pagpangugat sa mga kompaniya sa tambal nga pasagdan silang boluntaryo nga molaslas sa ilang presyo maoy labing makauuwaw nga pasundayag sa ilang kahawod ug ka way uwaw.  Nasakpan na sila—nikumpisal na gani—sa pagpaburot sa ilang ginansiya.  Inay moduko sa silot nga ipahamtang batok nila, nagpapating pag-awhag nga tugotan silang mobawi sa ilang atraso pinaagi sa pagkolekta na lag mas gamayng ginansiya.

            Wa silay kalainan sa bangis nga mamumuno nga human nasakping way kukaluoy nga niluba sa iyang mga biktima nihirit pa nga inay silotan siya hapuhapon lang niya ang mga biktima—o ang nangamig na nilang mga patayng lawas.

-o0o-

            Labawng makapasubo mao ang paglikoy ni Pres. Arroyo.  Human yak-i ang gisugyot nga executive order sa price control sa pipila ka tambal, nakigtagbo siya sa higanteng mga kompaniya sa tambal (ang tigom gitago unta gikan sa publiko apan giangkon sa Malakanyang dihang gibisto ni Sen. Mar Roxas).  Nahimutang ba kaha intawon ang mga kalag sa mga pasyente nga nangamatay tungod sa kamapahimuslanon sa mga bisita nga giyangu-yango ni Arroyo?

            Lisod nang lalison ang pasangil nga tua sa pikas kapusta si Arroyo sa pakigbisog pagpaubos sa presyo sa tambal.  Ang mas dakong demalas mao nga nakigkonsabo na sab siya sa mga kompaniya sa tambal pag-umol og taphawng mga ulug-ulog alang sa mga konsumidor.  Nga ipahibawo atol sa iyang SONA.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 11, 2009

                        SANGIT SA SONA

 

Kon wa kang kapahimus sa mas baratong presyo sa tambal hangtod karon, kapin sa usa ka tuig human napasar sa Kongreso ug napirmahan ni Pres. Arroyo ang Cheaper Medicines Law, ginhawa una og lawom.  Ug pangaliya nga tumanon sa higanteng mga kompaniya sa tambal ang ilang saad nga us-osan ang presyo sa ilang tambal sa di pa ang State of the Nation Address (SONA) ni Arroyo karong Hulyo 27.

Mao diayng gipanghambog nang daan sa Malakanyang nga malipay ang katawhan sa SONA.  Nagkasabot na diay silang daan nga baratuhon ang tambal dayong pakigpung ni Arroyo atubangan sa mga senador ug mga kongresista.

-o0o-

            Ang ilang pagpaabot sa SONA nagpasabot og kapin sa tuig nga pagkalangay sa paglaslas sa presyo sa mga tambal, nga labihang mahala kon itandi sa samang mga tambal nga ginama sa samang mga kompaniya sa ubang kanasuran.  Unsang matanga sa presidente nga makaako pagpaantos sa iyang katawhan aron lang may init siyang balita nga ikapasigarbo atol sa SONA?

            Hagbay rang napasar ang balaod kansang kinatibuk-ang ulohan, Universally Accessible Cheaper and Quality Medicines Law, nipasalig unta pagpalingkawas sa katawhan gikan sa way kukaikog nga pagpaburot sa ginansiya sa higanteng mga kompaniya sa lana.  Hagbay rang giduso ngadto sa Malakanyang ang kamandoan pagtakda og MRP (maximum retail price) alang sa mga tambal nga labinang gikinahanglan sa labing kabos nga mga pasyente.  Apan gipili ni Arroyo ang pagpaabot sa SONA.

-o0o-

            Makapasubo nang daan nga gipili ni Arroyo ang pagpakigtagbo sa mga kompaniya sa tambal (aron paminawon ang ilang pagpanalipod sa way sukaranang pagpaburot sa presyo dinhi, sukwahi sa mas ubos nga presyo nga ilang gitakda sa ubang kanasuran) inay sa labing timawa nga mga Pilipinhon nga padayong nahikawan sa batakang katungod sa kahimsog (aron unta mapahinumdoman kinsay mas nagkinahanglan sa tabang sa iyang buhatan).

            Mas makapasubo nga ulug-ulogan pa gyong Arroyo ang masakitong mga Pilipinhon sa sinabotan nga laslas sa presyo, nga mas ubos ug mas taphaw kay sa gitakda unta sa mga lagda nga giyak-an lang sa iyang buhatan.

-o0o-

            Kon gipirmahan pa lang untang Arroyo ang executive order sa MRP sa 22 ka tambal, makaginhawa na unta og luag ang mga pasyente.  Di na unta atakehon sa mas grabeng sakit tungod sa kamahal sa tambal alang sa yanong ubo ug hilanat.

            Niang pipila sa mga tambal nga ipaubos unta sa MRP apan giisnab ni Arroyo:  Tambal batok high blood pressure, Norvasc, nga mahimo na untang P22.50 gikan sa P44.50; tambal sa diabetes, Diamicron, nga mokanaog unta ngadto sa P7.35 gikan sa P14.75; antibiotic nga Zithromax nga mobarato unta ngadto sa P149.37 gikan sa P298.75; ug antibiotic nga Augmentin suspension 60 ml nga laslasan unta ngadto sa P179.50 gikan sa P359.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 8, 2009

              MITHI PAGSUKOL

 

       Ang kawani sa LBC sa Mandaue City buhi pa unta ron kon wa pa magdumili paghatag sa P2,000 ngadto sa mga tulisan niadtong Lunes sa buntag.  Si Padre Jovencio Rabusa buhi pa unta ron kon nihatag pa dayon sa iyang cellphone ngadto sa mga tulisan sa Cansojong, Talisay City niadtong Lunes sa gabii.

       Ang mga paniid sa ibabaw maoy nakahimong kasarangan na lang sa mga tambag gikan sa kapolisan ug mga opisyal sa kagamhanan nga kon simbako ikaw ang sunod nga mabiktima sa tulis ihatag na lang imong kuwarta o cellphone; kay ang mga butang nga mawa makit-an pa pagbalik, ang kinabuhi di na.

-o0o-

       Pasayloang mosukwahi ko.  Mas sayon unta ang pag-uyon, labi na atubangan sa nisulbong nga kriminalidad nga ang mga responsable nagkabangis batok sa mga biktima.  Apan alang nako nangalisbo ang bisan unsang sugyot nga sayop ang pagbarug, pagsukol ug pagpanalipod sa atong mga katungod.

       Makita natong mas makiangayong hulagway kon mosibog tag gamay.  Usa sa katuyoan pagtukod sa kagamhanan ug sa pag-umol og mga balaod mao ang pagpanalipod sa katawhan ug sa ilang kabtangan gikan sa mga mahilabtanon.  Di unta magkumpayot ang kinabuhi sa biktima sa tumoy sa armas sa tulisan kon natuman pa sa kagamhanan ang labing batakan niyang tahas pagpatuman sa labing batakan nga mga balaod.

-o0o-

       Ang tambag sa pagtahan dugay nang gipamugos sa mga haligi sa kagamhanan ngadto sa mga magbubuhis, di pinaagi sa sulti kon dili pinaagi sa pagpakita nga ang mga gagmay wa gyoy mahimo kon mangahas pagsukol nilang mga dagko.

       Unsa man tuod ang gidangatan sa mga nagpakatakos pagsupak sa di makiangayon nga mga pamunoan?  Nangahanaw sila ug wa na igkita sa ngitngit nga katuigan sa diktadurang Marcos.  Sa nisunod nga mga pamunoan, gipahilom sila—ang mga wa mahudlat sa kiha ug ang mga wa mabalhog sa bilanggoan way kukaluoy nga gipunggit sa nagtakoban nga mga vigilantes.

-o0o-

       Apan di mahimong motalaw ta.  Uwahi na nga karon pa ta magpalupig sa kurog sa atong kahadlok.  Ang paglawog sa atong kaugalingon ngadto sa mga mapahimuslanon—ma-tulisan man sa LBC, o ma-hawod man sa Malakanyang—maoy pagbudhi sa mga mithi nga gipakamatyan sa atong mga bayani.

       Ang pagtahan sa atong cellphone ngadto sa mga bugoy sa Cansojong sama rang atong gisalikway nga inamaw ang pagbutyag ug pagsukol ni Dr. Jose Rizal sa pagpanlupig, atubangan sa dakong tentasyon pagtila lang sa lapalapa, sa mga pari ug mga opisyal sa kagamhanan.  Ang pagpakahilom ug pagpangiyugpos lang atubangan sa pamakak, panikas ug pagpangawat sa mga nagtungkawo karon sa gahom sama rang atong gibasura nga pagpakabuang ang pag-alsa og armas ni Andres Bonifacio pagbatok ug paglugtab sa pagpangulipon sa mga langyaw.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 7, 2009

              ILAD SA LOAD

 

       Ang paglugway sa National Telecommunications Commission (NTC) sa lahutay sa phone cards—ang balor og kapin sa P300 magamit na sud sa lima ka buwan, inay sa usa ka buwan lang nga gitugot karon sa mga kompaniya sa telepono—angayng hangpon sa mga konsumidor.

       Apan kuwang pa.  Sa ubang kanasuran, unom ka buwan ang lugway sa ilang phone cards.  Bisan unsay kantidad.  Ang bag-ong lagda sa NTC nidason, inay mopatin-aw, sa kalibog sa subscribers pinaagi sa pagtakda og managlahi—ug busa lisod kaayong timan-an—nga mga lugway sa managlahi nga presyo sa nagkalainlaing phone cards sa nagkaribal nga mga kompaniya.

-o0o-

       Sa di pa ta manayaw sa kadalanan pagdaog sa kadaogan sa mga konsumidor batok sa higanteng mga kompaniya sa telepono, atong klaruhon nga ang gidalidali pag-umol nga mga lagda sa NTC maoy sayop nga tubag sa di mao nga suliran.  Maong kadudahan kon ang tuyo mao ba ang pagtabang ug dili ang paglibog sa mga konsumidor.

       Kay natay-og ang mga kompaniya sa telepono, apil nang NTC, sa pagsusi sa mga senador sa sibaw nga reklamo sa publiko sa loads sa ilang cellphones nga kalit lang nga nangawagtang.  Nga nisamot lang pag-ulbo dihang nikumpisal ang NTC nga inutil sila ug busa way nahimo pagbadlong ug pagsilot sa makauuwaw nga pangabuso ug pagpangyatak sa katungod sa kabos nga mga konsumidor.

-o0o-

       Ang mas taas nga lugway sa phone cards di makasulbad sa nangawagtang nga loads.  Mag-unsa man ang lima ka buwan nga lugway kon mawagtang nang load sa usa lang ka pamilok human mapuno sa subscriber?

       Nganong inay pangitaan ang mga kompaniya sa telepono sa nasurikbot nga kuwarta sa mga konsumidor, giulug-ulogan ra man hinuon ta nila og mas taas nga lahutay sa phone cards?  Tabla ra nga may nasakpan nga nangawat sa hinagoan, siningtan ug hiniposan sa kinabag-an sa katawhan.  Aron di maglangas ang mga biktima, gisaboran og dali-dali og bahaw ug baratuhon nga pan.

-o0o-

       Klaro na hain kapusta ang NTC.  Klaro na asa sila dapig kon magkasungi ang mga interes sa mga konsumidor ug sa mga kompaniya sa telepono.  Maong bisan kining bag-ong lagda wa pay klaro matuman ba.  Kon modangop na sang telcos sa mga hukmanan, mahimong moungot na sab ug hingpit nang makalimtan.

       Ang mga politiko nga nikalit lang og kalami sa pagpamanghag sa telcos utrong di kasaligan.  Mahimong nanghudlat lang aron pagpahibawo nga may dako silang panudlanan sa kampanya nga kinahanglang pun-on alang sa piniliay sunod tuig.  Kon maghinan-aw ug magpaabot lang sa hagbay rang nahalin nga salida, kuyaw nga kitang dinaugdaog nga mga konsumidor mao lang gihapoy mahibilin, sama sa naandan, nga magkupot sa basiyo nga buyot.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 6, 2009

                        TRABAHO SA GUAM

 

            Kon nangita kag trabaho, makasabot ko kon maglaway ka samtang magbasa ini.  Dunay 20,000 ka bakanteng kahigayonan sa trabaho nga nagtangag og P100,000 nga binuwan nga suholan sa teritoryo sa Estados Unidos nga tulo ka oras ra gikan sa Pilipinas.  Ang dakong piyesta sa trabaho mahitabo sa Guam sunod tuig inig balhin sa baseng militar sa Estados Unidos gikan sa Okinawa, Japan.

            Apan ang di maayong balita:  Tungod sa krisis nga nihakop karon sa Amerikanhong ekonomiya, ang mga Amerikanhong way trabaho sa mainland maoy labing dakong karibal sa mga Pilipinhon pagtrabaho sa Guam.  Nitataw nang Estados Unidos nga di sila manawat og mga aplikante gikan sa China tungod sa kabalaka sa seguridad.

-o0o-

            Laing bantayanan:  Kon may nang-recruit na nimo alang sa $12 bilyones nga proyekto sa Guam, panawag dayon sa polis kay mangingilad nang niduol nimo.  Wa pay job order alang sa Guam nga giaprobahan ang Philippine Overseas Employment Administration (POEA).  Ang mga panginahanglan sa trabaho sa Guam mag-agad sa kagamhanan ug mga kontraktor sa Japan (nga maoy moabaga sa P8 bilyones nga gasto sa pagbalhin sa mga base) ug sa Estados Unidos (nga maoy mogasto sa balanseng P4 bilyones).  Matod sa Sugbuanong pangu sa POEA, Jennifer Jardin Manalili (taga Liloan) magsugod lang ang recruitment kon magsugod nang trabaho sunod tuig.

            Nauyonan na hinuon nga ang suholan mao ang minimum sa Guam nga P500 matag takna (o P100,000 matag buwan) ug nga way placement fee nga pangayuon gikan sa mga aplikante.

-o0o-

            Ang kinatibuk-ang gidaghanon sa construction workers nga gikinahanglan matino inig daog sa subasta pagtukod sa US Marines ug Air Force Headquarters sa Marso sunod tuig.  Ang aktuwal nga trabaho magsugod sa Hulyo sunod tuig.  Ang proyekto molungtad sa 2012.  Tanang Amerikanhong mga sundawo gikan sa Okinawa makabalhin na sa 2014.

            Kanus-a mosulbong ang panginahanglan sa health care personnel gikan sa Pilipinas:  Medical technicians sa radiology, cardio laboratories ug CT scan; occupational ug physical therapists, medical transcriptionists ug medical administrative personnel.  Ang pinalapdan nga US Naval Hospital magtanyag og family practice, OB-GYN, pediatrics, general surgery, internal medicine, occupational health ug preventive medicine, physical therapy, health promotions, ug social work services.

-o0o-

            Karon pa lang, gitambagan nang mga aplikanteng doktor ug nurses pag-andam sa ilang mga dokumento, apil nang pagkuha sa mga pasulit sa Estados Unidos sama sa NCLEX, CGFNS, IELTS, ug US Board certifications.

            Ang pasalig sa Amerikanhong kagamhanan nga way placement fee nga ipahamtang sa mga aplikante di hinuon angayng kumpiyansahan.  Sa ilang pagpangaplay sa bakanteng mga trabaho sa Canada nga way placement fee, ang mga aplikante dinhi sa Sugbo nabuktot lang gihapon sa dagkong bayranan.  Hinaot nga mas aktibo ang POEA pagbaraw sa kahangol sa placement agencies.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 5, 2009

        ILAD SA KAGAW

    

    May pasidaan ang mga eksperto World Health Organization (WHO) sa mga politiko sa Pilipinas:  Kon palabihon nila ang pamolitika sa mga paningkamot pagbadlong sa pagkatap sa Influenza A (H1N1) virus, mameligro ang Pilipinas nga mamahimong laing Argentina.  Diin nisulbong pag-ayo ang mga kaso sa A (H1N1) tungod sa pagdumili sa kagamhanan pagpatuman sa labing epektibong mga panagang nga ilang gituohan nga di magustohan sa mga botante.

    Gidayeg sa mga eksperto sa WHO ang kusganong mga lakang sa Mexico, nga maoy gisugdan sa bag-ong kagaw sa hilanat.  Gitak-opan sa Mexico ang mga tugpahanan, mga bay patigayon ug mga simbahan.  Nga mao karoy gipasidunggan nga nakahatag og lugway sa ubang kanasuran pagpangandam sa A (H1N1).

        -o0o-

    Sa pikas bahin, gibasol sa industriya sa turismo ang "pamolitika" sa Department of Health (DOH) nga maoy nakapaislag sa mga turista gikan sa Pilipinas.  Sa way paghingan ni Health Secretary Francisco Duque III, gibasol nilang mga opisyal nga managan sa piniliay nga nagsigeg pahibawo sa inadlawng pagtubo sa mga kaso sa A (H1N1).

    Uyon kong namolitika si Duque.  Apan supak kong ang inadlawng pahibawo sa pagdaghan sa mga pasyente sa A (H1N1) maoy nakapaislag sa mga turista.  Gawas kon taga langob ang gusto nilang danihon, ang tanang turista nahibawo sa paspas nga pagkatap sa kagaw sa tibuok kalibotan, di lang sa Pilipinas, ug makiangayon lang nga mokanselar sa ilang paglulinghayaw sa kanasuran nga natakdan, apil nang Pilipinas.

        -o0o-

    Kon ang industriya sa turismo maoy tumanan, di na lang ta maghisgot nga nagkadaghan ang atong mga pasyente sa A (H1N1).  Alang nila nganong iphon pa man nato pilay natakdan nga huyang man kaayong kagaw?  Gusto nilang patuohon ang mga turista nga luwas sila gikan sa kagaw kon manganhi sa atong kabaybayonan.

    Nakalimot ba sila unsay nahitabo sa kanasuran nga nidangop sa pamakak pagdani sa mga turista?  Ang pagtago sa sakit maoy ampay sa pagkatap sa kagaw.  Ug kay di man kublan ang mga turista ug mga tagduma sa turismo, maigo lang gihapon sila, sa gusto nilag sa dili.

        -o0o-

    Inay motago sa kangitngit, mas maayong atubangon natong kahayag.  Labihang daghana nang bakak ining nasura nga di makaayo sa tanang hingtungdan kon ilaron pa natong katawhan, apil nang atong mga dumuduong, sa mga hulga sa ilang kahimsog.

    Kon ang mga tagduma sa atong nasud di na katug-an sa kamatuoran giunsa pagkuha ang iyang mandato, kon hasta ang kakulian sa ilang panglawas gipasalipdan na sa pangilad nga nag-self quarantine sa panaganang natakdan sa A (H1N1), angayng makigbisog nang katawhan sa ilang batakang katungod pagpakisayod unsa kaluwas ang ilang mga kinabuhi.  Managan man o dili ang taga DOH; matinuod man o dili ang dughan sa taga Malakanyang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com