Arangkada of Leo Lastimosa for May 17, 2010

                        Taphawng mga pasangil

 

            Human pasidunggi ang labing unang nasudnong automated nga piniliay niadtong Lunes nga maoy usa sa labing ligdong nga piniliay sa kasaysayan, inanay nga nitumaw ang sibaw nga mga pasangil sa pagpanikas:

·        Mga dumadapig ni Compostela Mayor Richie Wagas nipasangil nga gitapok ang PCOS machines sa beach resort ni Mayor-elect Joel Quinio;

·        Election returns (ERs) sa basurahan sa Cagayan de Oro;

·        Kampo ni kanhi presidente Joseph Estrada niangkon nga gitanyagan silag compact flash (CF) cards nga balor og P30 milyones matag usa pila ka adlaw sa wa pang piniliay; ug

·        Si Gobernador Gwen Garcia nipasangil nga nagkasukwahi ang ihap sa PCOS machines ug sa random manual audit sa pipila ka presinto sa Sugbo.

-o0o-

            Seryuso ang mga pasangil.  Apan nganong, gawas sa pipila ka dumadapig ni Wagas nga nagtapok sa tugkaran sa munisipyo sa Compostela, wa man magbaha ang mga botante sa kadalanan pagtunglo sa nabutyag nga pagbudhi sa ilang kabubut-on?

            Kay mas abunda ang ebidensiya nga ligdong ang piniliay.  Ang pipila ka kasaypanan nga nabutyag nanukad sa kakuwang og kasayuran sa mga tagduma sa piniliay sa bag-ong teknolohiya, di sa lapad nga maniobra pagtikas sa piniliay.  Gawas pa, ang mga namasangil way napakita nga mas klarong ebidensiya.  Gawas sa nagbuntaog nga mga timaan sa naandan nga pagdumili pagdawat sa ilang kapildehan.  O sa pagdumili pagdawat sa nihiyos pag-ayo nilang labaw.

-o0o-

            Gawas pa, lisod tuohan ang mga pasangil nga gigamit ang PCOS machines pagpanikas tungod sa daghang panagang nga gigamit sa bag-ong teknolohiya pagpanalipod sa kaligdong sa piniliay:

·        Di na mahinungdanon bisan asa pa gipamutang ang PCOS machines, bisan gibugha pa sila o gitagoan lang, kon naka-transmit na sa resulta sa piniliay, bisan kon wa pang ka-transmit, nakapatik na og daghang kopya sa ERs nga gikuptan na karon sa daghang partido, apil na sa mga namasangil; ug

·        Ang ERs nga nakit-an sa basurahan sa Cagayan de Oro napamatud-an nga duplicate copies sa samang ERs nga gihuptan sa ubang politikanhong mga partido.

-o0o-

            Hangtod sa akong pagsuwat ini, wa pang kapakita og ebidensiya si Estrada sa giingong pagpamaligya sa gi-reconfigure nga CF cards.  Apan wa katabang sa iyang kawsa ang dason nga pasangil ni Senador Jamby Madrigal nga ang gimaniobra nga CF cards mahimong maoy hinungdan nga mas daghan og boto kay niya ang na-disqualify nang si Vetellano Acosta.

            Laing bug-at nga bagahe sa pasangil ni Estrada mao nga giluwatan ni niya samtang nagkadako nang iyang biya ni Senador Noynoy Aquino sa iskutenyo sa PPCRV ug Comelec.  Ug bisan unsaon og tuali ug tuwad ni Estrada, lisod tuohan nga motugot ang Comelec nga maniobrahon ang piniliay sa labing higpit ug gikasilagan nga kaatbang ni Pres. Arroyo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 11, 2010

                        Mga bayani sa piniliay

 

            Sa ilang kaikag pagkumbinser sa madudahong mga politiko mahitungod sa katakos sa PCOS machines ug sa bag-ong teknolohiya pag-iskutenyo sa mga boto, ang kadagkoan sa Comelec nakalimot pag-andam sa mga magtutudlo unsaon pagpahapsay ang dagan sa piniliay kon dasmagan na sila og kaliboan ka mga botante nga di mahitabong mapahiluna sa hagip-ot, gubaon ug alimuot nga classrooms sa atong mga tulonghaang publiko.

            Kon kinsa may mga nagpasiugda sa time and motion study sa Comelec nga nipasalig nga makabotar ang usa ka libo ka mga botante sa usa lang ka presinto sud lang sa 11 ka takna, angayng bitayon.  Ang kaguliyang sa piniliay maoy labing dakong sagpa sa ilang pangangkon.

-o0o-

            Sa akong pagsaksi sa testing ug sealing sa PCOS machines sa Abellana National School niadtong Dominggo, bisperas sa piniliay, nabalaka na kong daan nga nagtan-aw sa kahagip-ot sa classrooms ug hallways.  Inay buwagon ang mga presinto, gisikit pa gyod.  Kon napu ray makasud sa presinto ug 20 ray makalingkod sa holding rooms, asa man intawon ipahimutang ang mas daghan nga maghuwat?  Apan ang akong panagana natabonan sa pagsaulog sa mga sakop sa board of election inspectors (BEIs) dihang ilang napamatud-an nga makabasa diay sa mga balota ang PCOS.

            Pag-abot nako sa Abellana pasado alas-6 gahapon sa buntag, akong nasaksihan ang inanay nga pagkatinuod sa tanan nakong kahadlok.  Nga mao say nahitabo sa tibuok Sugbo ug tibuok nasud.

-o0o-

            Ang labing klarong sulbad sa suliran mao ang pagpamalit og dugang PCOS machines, o mas moderno ug mas kasaligan nga mga makina, sa sunod nga mga piniliay.  Ang hinungdan nga gilumpong ang 1,000 ka mga botante sa usa lang ka presinto mao ang pait nga kamatuoran nga 82,000 ra ka PCOS ang mapalit sa P7.2 bilyones nga gigahin sa Kongreso alang sa automation sa piniliay.

            Kon doblehon ang gidaghanon sa PCOS machines, aron 500 na lay magpunsisok sa matag presinto, kinahanglan tang moggahin og laing P7.2 bilyones.  O tingali makakita na tag mas barato ug maayong mga makina, salamat sa way kinutobang pagdis-og sa teknolohiya.

-o0o-

            Ang paglugway sa Comelec hangtod sa alas-7 sa gabii mahimong hangpon sa mga botante nga determinadong mosalmot sa makasaysayanon nga labing unang nasudnong automated nga piniliay.  Mahimo sab nga magmingaw kon paundayonan sa mga botante ang ilang panluod sa bag-ong sistema sa piniliay nga gipakaingon og mohimong mas sayon apan nilisudlisod na man hinuon sa paggamit sa ilang katungod pagpili.

            Di hinuon angayng kalimtan nga, taliwa sa nasudnong kalangay, may mga sakop sa BEIs nga mas takos kay sa uban sa pagpaspas sa piniliay ug may mga botante nga wa mopaundayon sa mas makaiibog nga awhag sa pagbagulbol, hinunoa nitun sa ilang dila ug mapailubong nagpaabot sa ilang nasiyam-siyaman nga kahigayonan pagpili.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 10, 2010

                        Andam sa piniliay

 

            Abellana National School—Dul-an sa 17,000 ka mga botante ang magpanon paingon dinhi tibuok adlaw karong adlawa pagsalmot sa makasaysayanon nga labing unang nasudnong automated nga piniliay.  Gibahin sila sa 17 ka mga presinto nga pulos dunay tagsa ka PCOS machine ug tagsa ka compact flash cards.

            Kon way kakulian, mangabli ang mga presinto sa alas-7 karong buntag, mahuman ang botasyon sa wa pay alas-6 sa gabii, maka-transmit dayon ang tanang presinto sa resulta sa piniliay sud lang sa lima ka gutlo, ug mahibaw-an na kinsay bag-ong mayor, bise mayor, mga kongresista ug mga konsehal sa Dakbayan sa Sugbo sa wa pay alas-8 karong gabii.

-o0o-

            Wa matinuod ang labing dagkong kahadlok sa nagpakabana nga mga sektor atol sa tibuok adlaw nga pagsuway ug pagselyo sa PCOS machines dinhi tibuok adlaw gahapon.  Nakabasa nang mga makina sa tanang gilawog nga sample ballots.  Ang ihap sa PCOS nitakdo sa manumano nga ihap sa Board of Election Inspectors (BEIs).

            Sa usa ka presinto, gipalihug sa BEI ang representante sa C-Cimpel sa pagtuyo pagtuldok lang sa mga oval sa iyang balota.  Tuod man, ang makina niluwa sa balota ug nireklamo sa "inadequate markings."  Watcher sa Kusog nituyo pagsobra og taptap sa ovals sa pagka konsehal.  Giluwa sang balota ug giingnan nga nag-"overvote" siya.  Ang mga nagtinarung gyod pagmarka sa mga balota gipahalipayan og "Congratulations!"

-o0o-

            Tungod sa kakuwang sa giya gikan sa Comelec ug Smartmatic, pipila ka BEIs nahiagom sa mosunod nga kasaypanan:

·        Namarkahan nang tanang napu ka sample ballots una nabasahi sa BEI chairman ang bag-ong lagda nga paunhan diayg hungit og blangkong balota ang PCOS;

·        Naggamit na sa BEI ang thermal paper nga may selyo sa Comelec ug nga maoy gamiton sa adlaw sa piniliay una nakit-i ang pakapin nga lukot sa yanong papel alang sa mock elections; ug

·        Nalangay pagsugod bisag pila na ka takna nga nagpaabot ang mga sakop sa BEIs ug mga representante sa C-Cimpel kay gipaabot pang wa gyod pakita nga mga representante sa BOPK ug Kusug.

-o0o-

            Matag human og selyo sa PCOS machine, namakpak sa kahinangop ang mga sakop sa BEIs ug mga watchers.  Di lang tungod kay makapahuway na sila ug makapangandam sa adlaw sa piniliay.  Kon dili tungod sa pagkatuman sa ilang pangandoy nga di mahugno ang kaligdong sa piniliay sa bag-ong teknolohiya sa piniliay.

            Nabalaka hinuon kong maghuot pag-ayong mga botante tungod sa kahuot sa classrooms ug hallways dinhi.  Mas maayong mosayo aron di matanggong sa way kinutobang pila.  Palihug pagda og pandong aron di maluto sa huwaw.  Ug ayaw kalimot pagda og tubig ug pagkaon aron nga di uhawon ni gutumon kon simbako malangay sa pagbotar.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 9, 2010

                        Kinsay imong pillion?

 

            Kon wa ka pang kapili og gobernador sa umaabot nga piniliay, hinaot nga makatabang ang pagtubag sa mosunod nga mga pangutana:

·        Kinsa man ang mas angayng pilion, ang nisaad pag-alagad sa Sugbo o ang wa nay pupanagana nga nipakita sa tanang hingtungdan nga siya ang tag-iya sa Sugbo?

·        Kinsa man ang mas angayng saligan, ang nipasalig nga susihon ang tanang kadudahang mga transaksiyon nga gisudlan sa Kapitolyo o ang nagpasiugda sa nangalisbo nga mga transaksiyon?

-o0o-

·        Kinsa may mas maayo nga padumalahon sa Kapitolyo, ang nanumpa nga di itudlo si bisan kinsa niyang kadugo sa bisan unsang katungdanan o ang way kukaikog nga nipahimutang sa iyang kaparyentihan sa labing mahinungdanan nga mga posisyon?

·        Kinsa man ang labing takos nga mangu sa mga Sugbuanon, ang nisaad nga di butangan og karatula sa iyang ngan ug hulagway ang mga proyekto sa Kapitolyo o ang nagtuo nga siya ang dagway sa Sugbo nga kinahanglang malukop sa iyang hulagway sa tanang suok ug kalihokan sa lalawigan, apil nang piyesta sa mga kabayo, ug nanghatag pa gani og P1 milyon aron lang maggukud-gukod ang mga maniniyot niya?

·        Kinsa man ang labing haom nga tamdanan sa mga Sugbuanon, ang usa ka matinahurong anak o ang anak nga morang nakalimot diin siya gikan ug siyagitan ug ilogan lag mikropono ang iyang amahan atubangan sa daghang katawhan?

-o0o-

·        Kinsa man ang tinuod nga nahigugma sa mga Sugbuanon, ang nipasalig paghaw-as sa labing kabos nga mga Sugbuanon gikan sa katimawa o ang way kukaluoy nga nangolekta nila og P5 matag sud nila sa terminal aron lang intawon makapauli sa ilang kalungsoran?

·        Kinsa man ang mas ligdong nga moduma sa buhis sa mga Sugbuanon, ang sakop sa banay nga wa mahilambigit og bisan unsang eskandalo o ang utok sa pagpalit og dul-an sa P100 milyones nga luna nga naa pa ilawom sa dagat ug pagtukod og dul-an sa P1 bilyon nga CICC nga wa kapusli?

-o0o-

·        Kinsa man ang mas kasaligan nga magbalantay sa panudlanan sa mga Sugbuanon, ang nisaad paghatag og kuwentada hangtod sa kataposang usa ka dako sa buhis nga maggasto o ang nanghudlat sa Visayas Ombudsman ug nanggukod ni bisan kinsa nga nangahas pagsusi giunsa paggasto ang kuwarta nga di iya?

Kinsa man ang tinuod nga garbo sa Sugbo, ang sakop sa banay nga nakahatag sa mga Sugbuanon og nasudnon ug kalibotanong kadungganan sud na sa daghang katuigan o ang nagtuo nga siyay labing mahinungdanon sa tanang mga linalang nga kinahanglan siyang sugaton bisan asa moadto ug kinahanglang hunungon ang nakasugod nang programa aron ipatokar ang iyang kinaham nga awit inig sud na niya?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 8, 2010

                        Tabang inay tulisok

 

            Kon matuman ang tanang pasalig sa Comelec ug Smartmatic, mataod nang tanang compact flash cards, masuwayan, makapasar ug maselyohan nang tanang PCOS machines ug matugyan na ngadto sa mga board of election inspectors (BEIs) sa mga tulonghaan dinhi sa Sugbo.  Kon may kakulian nga motumaw karong adlawa, matambalan pa ugma o bisan sa adlaw na sa piniliay.

            Sa ato pa, makasugod ang piniliay sa alas-7 sa buntag karong Lunes, kapahimuslan sa mga botante ang kasayon sa pagpili ginamit ang bag-ong teknolohiya, mahuman silag botar sa alas-6 sa gabii, kasugdan dayon ang iskutenyo, ma-transmit dayon ang resulta ug maproklamar ang mga mananaog sa lokal nga piniliay sa wa pay alas-8 sa gabii ug sa nasudnong piniliay sud lang sa duha ka adlaw.

                        -o0o-

            Apan kon wa pa nato masaksihi ang labing dakong bulilyaso sa piniliay, malangay ang pag-abot ug pagtaod sa flash cards, di dayon masuwayan ug maselyohan ang PCOS machines, mauswag ang pagpangabli sa mga presinto, mas daghang botante ang di kabotar ug lawom nang takna sa gabii makasugod ang iskutenyo.

            Malangay na, mabulilyaso pa gyod ang transmission sa resulta, siyam-siyaman una moabot sa servers sa Comelec, maapsan na lang sa random manual audit nga ipahigayon sa 45 ka mga presinto sa siyam ka mga distrito sa Sugbo, nga ang sangpotanan dako kaayo og kalainan sa mga boto nga naihap sa PCOS machines.

                        -o0o-

            Kon magmalampuson ang piniliay, malipayon ang tanang hingtungdan, pasidunggan sa mga botante ang automation, makalimtan ang mga atraso sa Comelec ug Smartmatic, ug mahimong ang kasilotan mao rang responsable sa orihinal nga configuration sa flash cards ug sa nag-ambihas nga security marks nga motino nga iluwa sa PCOS ang pekeng mga balota.

            Apan kon magkayamukat ang piniliay, segurong bitayon ang kadagkoan sa Comelec ug Smartmatic.  Gawas lang nga sa di pa na mahitabo, moalsa ang katawhan, magkaguliyang ang nasud, magkadugo ang kadalanan ug manguros na lang tang daan sa mosunod nga katalagman.

                        -o0o-

            Ang maayong balita mao nga di pa uwahi ang tanan paghingpit sa pagpangandam alang sa piniliay.  Bisan nalangay og usa ka adlaw, may igo pang higayon sa pagsuway ug pagselyo sa PCOS machines.  Ug ang tanang pagduda sa kaligdong sa bag-ong teknolohiya matubag pinaagi sa pagpakabana sa BEIs, politikanhong mga partido, C-Cimpel, media ug ubang nagpakabana nga mga sektor.

            Maong mahimo ba nga, inay manulisok ug mopabaha na og way kinutoban nga mga pasangil batok sa Comelec, Smartmatic ug ubang tagduma sa piniliay, magsugod na ta pagpangita og mga paagi pagtabang nga magmalampuson ang labing unang automated nga eleksiyon?  Kon hangtod karon naglibog pa unsay mahimo, di makadaot kon sundon ang tambag ni Arsobispo Ricardo Kardinal Vidal.  Nga mangaliya nga mapatigbabaw ang tinuorayng kabubut-on sa katawhan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 6, 2010

            `           Patara nga polis

 

            Mga dumadapig ni Mandaue City Vice Mayor Carlo Fortuna wa mangatug niadtong Martes sa gabii.  Sakay sa ilang multicab, namutang sila og posters sa labing dagkong kadalanan sa Mandaue.  Pagka alas-dos sa kadlawon sa Miyerkules, gisubay pagbalik ang ilang trabaho.  Labihang kuganga nila pagkakita nga gitaptapan nang tanan nilang napapilit nga posters.

            Apan mas dakong problema ang nagpaabot nila sa Maguikay.  Pagtungod sa simbahan sa Holy Family, gibabagan sila sa napu ka armadong mga tawo nga sakay sa usa ka multicab, awto ug motorsiklo.  Pipila nila gibunalan og baseball bat, ang labing gamay nilang kauban gihapak og pistola ug nagisi ang aping ug ang laing kauban nga nakadagan gipabuthan.

                        -o0o-

            Ang tanang kasayuran sa insidente nakuha nako gikan ni Fortuna ug sa iyang mga dumadapig.  Mahimo untang isalikway nga tumu-tumo lang bunga sa kainit sa nagpadayong kampanya.  Apan gida ni Fortuna sa DYAB Abante Bisaya ang iyang mga sakop nga nasamdan ug nangabun-og.

            Usa nila, nga nihangyo nga ilhon sa ngan nga Bogart, nitug-an nga nakit-an niya si Baludong Cortes, igsuon ni Mandaue City Mayor Jonas Cortes nga nidagan pagka kongresista sa ikaunom nga distrito, nga maoy nangu sa armadong mga tawo.  Matod niya nabantang ang nawong ni Baludong sa wa pa magsul-ob og bonnet ug magsugod pagpanghasi nila.  Gipanghimakak dayon sa mga suod ni Baludong ang labing bag-ong pasangil batok niya.

                        -o0o-

            Bisan mokiha pa si Fortuna, mahimong liwas na sa piniliay ang tinuod nga nahitabo.  Apan ang kalbaryo nga nahiagoman sa mga biktima dihang nidangop sila sa kapolisan sa Mandaue amo nang napamatud-an.

            Naghukas ang polis nga ilang naabtan sa presinto sa Casuntingan, nga duol ra sa nahitaboan.  Ang polis igo lang nangutana unsay ilang tuyo.  Wa mopakita og kasibot pagsusi.  Wa gani mangutana sa ilang mga ngan.  Dihang giawhag sa mga biktima nga kuyogan sila pagsikop sa armadong mga tawo, nibalibad ang polis nga wa silay sakyanan.

                        -o0o-

            Nga nakapaulbo ni Sr. Supt. Noel Guillamac, bag-ong hepe sa Mandaue City Police Office.  Matod ni Guillamac kon gi-aksiyonan pa lang unta dayon sa polis ang alarma dako ang kahigayonan nga masikop ang armadong mga tawo.

            Gipasabot ni Guillamac nga tungod sa nagsingabot nga piniliay nag-checkpoint sila 24 oras matag adlaw ug pito ka adlaw matag semana.  Gawas nga may mga sakyanan nga andam nga motubag sa bisan unsang alarma.  Sa ato pa, kon nagpakitabang pa lang unta ang presinto sa Casuntingan sa MCPO headquarters, may mga polis ug mga sakyanan gyod unta dayon nga makatubag.  Dihang among nahinabi si Guillamac gahapon sa buntag, wa pa makapahibawo niya ang taga-Casuntingan labot sa panghitabo.  Nga maoy nakapasamot sa kasuko ni Guillamac.  Tungod sa kahigayonan nga ang insidente nahilambigit sa umaabot nga piniliay.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 4, 2010

                        Kon mapilde sila

 

            Kon mapilde si Gibo Teodoro sa umaabot nga piniliay sa Mayo 10:

·        Makumbinser na siyang tinuod diay ang mga pasidaan nga ang tuyo sa "Team Palabra de Honor" mao diay ang "Pangobra de Honor;"

·        Mapamatud-an na gyod niya nga ang tanang manifesto sa mga gobernador ug mga kongresista pulos diay ulug-ulog nga gitumong lang pagpadugo sa tihik kaayong panudlanan sa Lakas-Kampi-CMD;

·        Ipasusi sa iyang mga higala sa ISAFP minilyon ba gyong mga sakop ni Pastor Apollo Quiboloy ug kon may direct line ba gyod sa Diyos Amahan; ug

·        Maamgohan nga makagaba diay ang pagbukobuko og uyoan alang sa mas nangalisbo nga politikanhong agawon.

                        -o0o-

            Kon mapilde si Senador Manny Villar:

·        Magpabilin gihapong usa sa labing adunahang magpapatigayon kay, human sa nahinaykan nga makalilisang nga gasto, mamahimo na lang nga multi-milyonaryo;

·        Mangandam nang daan sa tinong pagbanhaw sa imbestigasyon sa C-5 sa bag-ong Senado;

·        Mag-umol og mas katuohang sugilanon nga may dagat gyod sa basura, gamay rang suholan sa DANR, daginutong kita sa wholesale sa pasayan ug ang kakabos makapatay bisan sa mga pasyente sa kanser;

·        Mosaad sa iyang kaugalingon nga di na motuo politikanhong mga pamilya nga dad-on siya sa tago; ug

·        Mopakpak na lang inay mobayad og higanteng talent fees nilang Dolphy, Willie Revillame ug Manny Pacquiao.

                        -o0o-

            Kon mapilde si kanhi presidente Joseph Estrada:

·        Mapugos pag-angkon sa kamatuoran nga ang pagka konbikto sa plunder bug-at kaayong bagahe nga mahimong makaapas sa nagpatuong kabos apan di kapugong sa anak sa tinuod nga mga bayani;

·        Magpabilin ang mga titulo nga kanhi presidente ug amahan og senador ug mahimo na sang tawgon nga kabit sa mayor sa San Juan;

·        Magsugod nag kampanya pagdugmok sa bisan unsang damgo nilang Chiz Escudero ug Jejomar Binay; ug

·        Magpasalamat na lang nga di sama kapait ang iyang kahimtang sa nahiagoman ni Senador Ping Lacson.

                        -o0o-

            Kon mapilde si Senador Noynoy Aquino:

·        Tulisukon silang Kris Aquino, nga nihulga pagdunggab sa tanang mga kaatbang nga nisaway niya, si Baby James, nga nipaluyo og laing presidentiable, ug kanhi gobernador Lito Osmena, nga nagsaulog nang daan sa iyang kadaogan usa ka semana sa wa pang piniliay, nga maoy nakapapas sa iyang 19% nga labaw;

·        Pahimungtan ang mga pari ug mga obispo nga nangampanya gihapon batok niya bisan kapila na niya usab-usaba ang iyang baruganan sa reproductive health bill;

·        Mopirma na isip co-sponsor o co-author sa tanang mahinungdanong mga balaodnon sa Kongreso nga may dakong kahigayonan nga mapasar; ug

• Makumbinser na gyod sa iyang nahaunang pagduda nga ang mga resulta sa surveys hinimo ug gipamaligya lang sa Recto, Manila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com